Ιωάννης Βαρδακαστάνης

Δέκα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα 22 Ιανουαρίου από την ημέρα που η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (CRPD) τέθηκε σε ισχύ από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΕΕ είναι ο μόνος περιφερειακός οργανισμός που έχει επικυρώσει τη Σύμβαση και την έχει θέσει σε εφαρμογή. Αυτή η εξέλιξη ήταν και παραμένει πρωτοποριακή, καθώς η Σύμβαση αυτή είναι η πρώτη σύμβαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που τίθεται σε εφαρμογή από την ΕΕ και με αυτό τον τρόπο, η ΕΕ δείχνει ότι μπορεί να αναδειχθεί σε παγκόσμιο ηγέτη, για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Αυτή η επικύρωση έχει οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

Τα 10 χρόνια είναι ένα σημαντικό ορόσημο. Αλλά τα 100 εκατομμύρια άτομα με αναπηρία στην Ευρώπη μπορούν να βεβαιώσουν ότι το γεγονός ότι επικυρώθηκε και τέθηκε σε εφαρμογή η Σύμβαση δεν είναι αρκετό. Έως ότου τα άτομα με αναπηρία έχουν τα ίδια δικαιώματα με όλους, το ίδιο επίπεδο απασχόλησης, το ίδιο μορφωτικό επίπεδο, την ίδια κοινωνική ένταξη, το ίδιο δικαίωμα να ταξιδεύουν, να εργάζονται και να σπουδάζουν εντός της ΕΕ με τους άλλους, να ζουν ανεξάρτητα και να εντάσσονται στην κοινότητα, η Σύμβαση παραμένει ένα έργο σε εξέλιξη.

Η επόμενη στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία είναι μια ευκαιρία να οικοδομήσουμε τα θεμέλια για την πλήρη εφαρμογή της CRPD σε επίπεδο ΕΕ.

«Ο αντίκτυπος του COVID-19 στα άτομα με αναπηρία έχει αλλάξει τα πάντα. Η διάκριση, ο αποκλεισμός και η φτώχεια των ατόμων με αναπηρία στην Ευρώπη έχουν τεθεί πολύ έντονα στο επίκεντρο. Τα άτομα με αναπηρία που έχουν χάσει τη ζωή τους, ή τα μέλη της οικογένειάς τους, ή τα προς το ζην, ή την επαφή τους με φίλους, την οικογένεια και το δίκτυο υποστήριξής τους, απαιτούν από εμάς και από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αλλάξει εντελώς ο σχεδιασμός των πάντων, ώστε να συμπεριλάβει τα άτομα με αναπηρία.

Δεν υπάρχουν πλέον δικαιολογίες. Η Σύμβαση είναι πλέον σε ισχύ εδώ και 10 χρόνια - είναι καιρός να διασφαλίσουμε την υιοθέτηση νόμων και την εφαρμογή τους, την ενδυνάμωση των ατόμων με αναπηρία καθώς και ότι θα γίνουν και οι αναγκαίες επενδύσεις.

Η αναμενόμενη στρατηγική για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία πρέπει να θέσει τα θεμέλια για πραγματική ισότητα για τα άτομα με αναπηρία στην Ευρώπη», υποστηρίζει ο πρόεδρος τους EDF και της ΕΣΑμεΑ Ιωάννης Βαρδακαστάνης.

10 λόγοι για τους οποίους χρειαζόμαστε τη Σύμβαση:

1. Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς: η Σύμβαση έχει υποχρεώσει τις κυβερνήσεις να εμπλέκουν ουσιαστικά τα άτομα με αναπηρία μέσω των αντιπροσωπευτικών οργανώσεών τους σε όλα τα θέματα που τους αφορούν. Ωστόσο, ο δομημένος και προβλέψιμος, ουσιαστικός διάλογος εξακολουθεί να λείπει και οι περισσότερες οργανώσεις δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να παίξουν το ρόλο τους. Το άρθρο 4.3 της CRPD και το γενικό σχόλιο αριθ. 7 είναι τα κλειδιά που απαιτούν τη διαβούλευση και τη συμμετοχή των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία.

2. Προσβασιμότητα: η προσβασιμότητα καθίσταται ολοένα και πιο βασική πτυχή των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών χάρη στις πρωτοβουλίες της ΕΕ, όπως ο ευρωπαϊκός νόμος για την προσβασιμότητα ή η οδηγία για την προσβασιμότητα στον Ιστό. Τα άτομα με αναπηρία μπορούν να βρουν ευκολότερα προσβάσιμες συσκευές, όπως υπολογιστές ή smartphones, αλλά εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μεγάλα εμπόδια προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον, στα μέσα μαζικής μεταφοράς ή σε καθημερινά προϊόντα όπως, για παράδειγμα, στις οικιακές συσκευές. Τα άτομα με αναπηρία εξακολουθούν να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κατά τη διάρκεια καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, καθώς οι δημόσιες πληροφορίες έκτακτης ανάγκης και η επικοινωνία αποκλειστικά μέσω τηλεφώνου εξακολουθούν να είναι απροσπέλαστες. Το άρθρο 9 και το άρθρο 21 της CRPD και το γενικό σχόλιο αριθ. 2 απαιτούν από την ΕΕ να εντείνει τις προσπάθειες.

3. Ίση μεταχείριση: τα άτομα με αναπηρία προστατεύονται από διακρίσεις στον τομέα της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης μέσω της νομοθεσίας της ΕΕ κατά των διακρίσεων. Μέχρι σήμερα, η ΕΕ δεν απαγορεύει τις διακρίσεις λόγω αναπηρίας στην πρόσβαση στην εκπαίδευση, την υγεία και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες. Χρειαζόμαστε η ΕΕ να απαγορεύσει τις διακρίσεις λόγω αναπηρίας σε όλους τους τομείς της ζωής. Το άρθρο 5 της CRPD και το γενικό σχόλιο αριθ. 6 θέτουν θεμελιώδεις υποχρεώσεις για τη διασφάλιση της ισότητας και της μη διάκρισης για όλα τα άτομα με αναπηρία.

4. Δικαιώματα των γυναικών: γυναίκες και κορίτσια με αναπηρία εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο βίας από τον υπόλοιπο γυναικείο πληθυσμό, περισσότερες διακρίσεις από τους άνδρες με αναπηρία στην πρόσβαση στην απασχόληση, την εκπαίδευση και την υγεία και εκτίθενται σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η αναγκαστική στείρωση. Το άρθρο 6 της CRPD και το γενικό σχόλιο αριθ. 3 υποχρεώνουν την ΕΕ να κάνει περισσότερα για αυτές.

5. Ανεξάρτητη διαβίωση: εκτιμάται ότι περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι στην ΕΕ εξακολουθούν να ζουν σε ιδρύματα. Παρά το γεγονός ότι οι κανονισμοί της ΕΕ απαγορεύουν τις επενδύσεις σε νέα ιδρύματα, δεν διαθέτουμε κανόνες για να αποτρέψουμε την επένδυση κεφαλαίων για την ανακαίνιση υφιστάμενων ιδρυμάτων για τη βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης ή για την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων που ουσιαστικά λειτουργούν και αυτές ως ιδρύματα. Η πανδημία υπενθύμισε με ζοφερό τρόπο τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία στα ιδρύματα και αυτή η υπενθύμιση πρέπει να είναι ο καταλύτης για δράση. Το άρθρο 19 της CRPD και το Γενικό Σχόλιο 5 περιγράφουν λεπτομερώς τι πρέπει να εφαρμόσουν τα κράτη για να κάνουν την ανεξάρτητη διαβίωση πραγματικότητα.

6. Η υγειονομική περίθαλψη αποτελεί πρωτίστως ευθύνη των εθνικών κυβερνήσεων, με την ΕΕ να διαδραματίζει υποστηρικτικό ρόλο. Ωστόσο, σε ενέργειες που αναλήφθηκαν, συμπεριλαμβανομένης της πανδημίας, ελάχιστη ή καθόλου προσοχή δόθηκε σε άτομα με αναπηρία. Το άρθρο 11 και το άρθρο 25 της CRPD απαιτεί από την ΕΕ να διασφαλίσει την πρόσβαση χωρίς αποκλεισμούς στους μηχανισμούς για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και την πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη σε όλα τα άτομα με αναπηρία.

7. Ελεύθερη κυκλοφορία και πρόγραμμα ευρωπαϊκών ανταλλαγών: 1. Έχουμε σημειώσει μεγάλη πρόοδο με τη νομοθεσία για τα δικαιώματα των επιβατών στην ΕΕ. Ωστόσο, αυτή η νομοθεσία δεν εξασφαλίζει αυθόρμητα και ανεξάρτητα ταξίδια, δεν καλύπτει αστικές μεταφορές ή λεωφορεία μικρής απόστασης και εξακολουθεί να επιτρέπει, σε ορισμένες περιπτώσεις, την άρνηση επιβίβασης ατόμων με αναπηρία. Η κάρτα αναπηρίας της ΕΕ έχει δημιουργηθεί, αλλά είναι διαθέσιμη και αναγνωρίζεται μόνο σε 9 κράτη μέλη. Δεν επιτρέπει στα άτομα με αναπηρία να κάνουν αναγνωρίσιμη την αναπηρία τους σε διαφορετικά κράτη μέλη. Το άρθρο 20 της CRPD απαιτεί προσωπική κινητικότητα με τη μεγαλύτερη δυνατή ανεξαρτησία για άτομα με αναπηρία. 2. Οι νέοι με αναπηρία υποεκπροσωπούνται στο πρόγραμμα νεολαίας της ΕΕ, όπως σε προγράμματα κινητικότητας όπως το Erasmus +, όπου λιγότερο από 2,5% είναι οι συμμετέχοντες με αναπηρία. Η ανεπαρκής οικονομική υποστήριξη, η έλλειψη υπηρεσιών, η δυσκολία πρόσβασης και η έλλειψη πληροφοριών σχετικά με τα διαθέσιμα μέτρα για άτομα με αναπηρία αποτελούν εμπόδια για τους νέους με αναπηρία. Η ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίσει την προσβασιμότητα των πληροφοριών, την επαρκή οικονομική υποστήριξη για να επιτρέψει στους συμμετέχοντες με αναπηρία να συμμετάσχουν σε ισότιμη βάση τους άλλους νέους σε αυτά τα προγράμματα της ΕΕ. Είναι θεμελιώδες σύμφωνα με το άρθρο 20 και το άρθρο 24 της CRPD.

8. Εφαρμογή της Σύμβασης: Τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία περιλαμβάνονται πλέον σε πολλούς νέους τομείς πολιτικής και έχει δοθεί περισσότερη προσοχή στη Σύμβαση από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Το 2019, είδαμε για πρώτη φορά τον διορισμό Επιτρόπου για την Ισότητα. Ωστόσο, είναι πραγματικά σημαντικό η ΕΕ να δημιουργήσει μια Μονάδα για τη Σύμβαση και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για τον συντονισμό της εφαρμογής της. Αυτός ο μηχανισμός απαιτείται από το άρθρο 33 της CRPD.

9. Πέρα από την ΕΕ: οι δεσμεύσεις της ΕΕ εντός της Ένωσης δεν είναι πάντα οι ίδιες με εκείνες πέραν της Ένωσης. Πρέπει να διασφαλίσει τη συνοχή μεταξύ των εσωτερικών πολιτικών για τα άτομα με αναπηρία και το τι κάνει στις εξωτερικές δράσεις σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν χρήματα από την ΕΕ για την κατασκευή απρόσιτων υποδομών ή για τη χρηματοδότηση ιδρυμάτων σε χώρες εκτός ΕΕ. Η ΕΕ πρέπει να συνεργαστεί με τις οργανώσεις ατόμων με αναπηρία σε χώρες όπου αναπτύσσει έργα και να διασφαλίσει ότι όλα τα προγράμματα και τα έργα της ΕΕ είναι προσβάσιμα και χωρίς αποκλεισμούς. Αυτή είναι μια βασική πτυχή του άρθρου 32 της CRPD για τη διεθνή συνεργασία.

10. Λογοδοσία και υποβολή εκθέσεων: Η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση. Πρόκειται για ένα ιστορικό επίτευγμα. Ωστόσο, η ΕΕ και 6 κράτη μέλη δεν έχουν επικυρώσει το προαιρετικό πρωτόκολλο, το οποίο σημαίνει ότι τα άτομα με αναπηρία δεν μπορούν να παραπέμπουν θέματα στη διεθνή επιτροπή εμπειρογνωμόνων. Επιπλέον, ορισμένες χώρες δεν αναφέρονται εγκαίρως στην Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και αποφεύγουν να επανεξετάσουν την απόδοσή τους. Το άρθρο 35 της CRPD απαιτεί ταχεία αναφορά όλων των κρατών που επικύρωσαν τη Σύμβαση.

H Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία

Η Σύμβαση για τα παιδιά!

Ελληνική Νοηματική Γλώσσα

Σε κείμενο για όλους (EasytoRead)