Ιωάννης Βαρδακαστάνης

Για το ζήτημα της αποϊδρυματοποίησης, θέμα που «καίει» εκατομμύρια πολίτες με αναπηρία στην Ευρώπη αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, μίλησε ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ και του EDF (European Disability Forum) Ιωάννης Βαρδακαστάνης, σε μια εκδήλωση που σηματοδοτεί την 10^η επέτειο της Ευρωπαϊκής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για τη μετάβαση από την ιδρυματική στην φροντίδα στην κοινότητα (EEG). Την ομάδα απαρτίζουν οι κάτωθι φορείς και οργανώσεις: EDF, ENIL, EASPD, Lumos, Eurochild, COFACE Families, Mental Health Europe, FEANTSA, UNICEF, Autism-Europe, Inclusion Europe, EPR, FRA και το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα - Περιφερειακό Ευρωπαϊκό Γραφείο. Η εκδήλωσε είχε τίτλο «Towards Inclusion 2020 - Μπροστά στη Συμπερίληψη το 2020» και πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 16 Ιανουαρίου στις Βρυξέλλες, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Η ομιλία του κ. Βαρδακαστάνη:

Γιατί πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια αποϊδρυματοποίησης

Καταρχάς, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ένα πράγμα όταν αναρωτιόμαστε γιατί εξακολουθούμε να εστιάζουμε τόσο πολύ στην αποϊδρυματοποίηση. Στην ΕΕ, έχουμε ακόμα πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους που ζουν σε ιδρύματα.

Η ΕΕ ορίζει στις θεμελιώδεις αξίες της «τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ελευθερία, την δημοκρατία, την ισότητα και το κράτος δικαίου», ωστόσο, περισσότερο από ένα εκατομμύριο άνθρωποι που ζουν σε ιδρύματα στην ΕΕ δεν ζουν αυτή την πραγματικότητα. Επιπλέον, αυτοί που πλήττονται συχνά ανήκουν στις πιο περιθωριοποιημένες και ευάλωτες ομάδες της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων βρίσκονται τα άτομα με αναπηρία, τα άτομα με ψυχικά προβλήματα, τα παιδιά, οι άστεγοι και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Τι σημαίνει για ένα άτομο να είναι αναγκασμένο να ζει σε ένα μεγάλο ίδρυμα; Λοιπόν, μπορεί να σημαίνει ότι απομονώνεται από την ευρύτερη κοινότητα, αναγκάζεται να ζει  μαζί με άλλους ενάντια στη θέλησή του και να αποκλείεται από τον έλεγχο της ζωής του και των αποφάσεων που τον αφορούν. Μπορεί επίσης να σημαίνει ότι οι απαιτήσεις του ιδρύματος υπερισχύουν των προσωπικών του αναγκών.

Σε αντίθεση με τις κοινές πεποιθήσεις, τα ιδρύματα δεν αποτελούν θέμα μόνο για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης είναι επίσης ένοχες για τη διαιώνιση ύπαρξης μεγάλων κλειστών ιδρυμάτων που στερούν από τους ανθρώπους από τα ανθρώπινα δικαιώματά τους.

Στην Ιρλανδία, για παράδειγμα, το 2018 ο Συντονιστής για την Υγεία έλαβε μια καταγγελία σχετικά με τις φοβερές θεραπευτικές αγωγές που αντιμετώπιζαν άτομα με αναπηρία κλεισμένα σε ιδρύματα.

Η σημερινή εκδήλωση σηματοδοτεί τα δέκα χρόνια ενός κινήματος που εργάζεται δραστήρια για την παύση της ιδρυματοποίησης στην ΕΕ,  από την Ευρωπαϊκή Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τη μετάβαση από την ιδρυματική στην κοινοτική φροντίδα.

Είμαστε σήμερα εδώ όχι μόνο για να κάνουμε απολογισμό των επιτευχθέντων μέχρι στιγμής, αλλά και για να υπογραμμίσουμε ότι πρέπει να γίνουν ακόμα πολλά ακόμα. Δεν πρέπει να είμαστε εφησυχασμένοι. Από τη στιγμή που ακόμη άνθρωποι ζουν σε ιδρύματα, υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν.

Εναπόκειται σε όλους μας να υπογραμμίσουμε ότι, αν η ΕΕ είναι σοβαρή όσον αφορά στο σεβασμό των θεμελιωδών αξιών της ως υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πρέπει να πραγματοποιηθούν σοβαρές επενδύσεις για τη θέσπιση εναλλακτικών λύσεων στην ιδρυματική φροντίδα.

Τα άτομα με αναπηρία ιδίως στερούνται συχνά την προσωπική και ατομική τους επιλογή να ελέγχουν τις ζωές τους. Ακόμη και τώρα, το 2020, δεν υπάρχουν επαρκείς εναλλακτικές λύσεις για τη φροντίδα εκτός ιδρυμάτων, όπως η υποστηριζόμενη διαβίωση εντός της κοινότητας. Πολύ περισσότερο οι επενδύσεις που πρέπει να γίνουν για να εξασφαλιστεί αυτές οι εναλλακτικές λύσεις είναι έτοιμες πριν οι άνθρωποι αφήνουν τα ιδρύματα, και σε αυτό το σημείο είναι που βλέπουμε τις δυνατότητες των Ταμείων της ΕΕ.

Η ΕΕ και όλα τα κράτη μέλη της έχουν πλέον υπογράψει και επικυρώσει τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Το άρθρο 19 και το γενικό σχόλιο 5 της Σύμβασης είναι εξαιρετικά σαφή σχετικά με τα δικαιώματα που έχουν τα άτομα με αναπηρία όσον αφορά την ανεξάρτητη διαβίωση. Αποσαφηνίζει ότι τα Συμβαλλόμενα Κράτη πρέπει «να αναγνωρίσουν το ίσο δικαίωμα όλων των ατόμων με αναπηρία να ζουν στην κοινότητα με επιλογές ίσες με τον γενικό πληθυσμό και να λαμβάνουν αποτελεσματικά και κατάλληλα μέτρα για να διευκολύνουν την πλήρη απόλαυση αυτού του δικαιώματος από τα άτομα με αναπηρία, πλήρη ένταξή τους και τη συμμετοχή τους στην κοινότητα».

Ποια προβλήματα παραμένουν;

Χρειαζόμαστε αυστηρότερη εφαρμογή των κανόνων που θα απαγορεύουν την επένδυση κεφαλαίων της ΕΕ στα ιδρύματα. Επιπλέον, χρειαζόμαστε καλύτερη παρακολούθηση σε επίπεδο ΕΕ, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Κατά τη διάρκεια της τρέχουσας περιόδου χρηματοδότησης, παρά το γεγονός ότι απαγορεύτηκαν οι επενδύσεις κοινοτικών πόρων σε ιδρύματα περίθαλψης, πολύ συχνά βλέπαμε χρήματα που χρησιμοποιούνται για τη διαιώνιση του προβλήματος. Είδαμε χρήματα που προορίζονταν για την ανακαίνιση υφιστάμενων ιδρυμάτων και μερικές φορές για την οικοδόμηση νέων χώρων φροντίδας, αποκομμένων από τις κοινότητες και στους οποίους οι τρόφιμοι δεν έχουν λόγο για το πώς και με ποιον ζουν.

Φυσικά, η κοινωνία των πολιτών μπορεί να διαδραματίσει τον ρόλο της για να διασφαλίσει ότι αυτό δεν θα συμβεί ξανά, αλλά μόνο εάν οι κανονισμοί της ΕΕ σχετικά με τη χρήση των κεφαλαίων εγγυώνται τη θέση τους στη διαδικασία εταιρικής σχέσης και διακυβέρνησης. Επιπλέον, η κοινωνία των πολιτών δεν μπορεί να το κάνει αυτό χωρίς την υποστήριξη της ΕΕ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε τη σαφέστερη γλώσσα σχετικά με την αποϊδρυματοποίηση και τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στους κανονισμούς για τη χρηματοδότηση της ΕΕ

Φυσικά, τα άτομα με αναπηρία επηρεάζονται σημαντικά από την αποϊδρυματοποίηση, και όσο υψηλότερες είναι οι ανάγκες στήριξη τόσο το πιο ευάλωτο είναι ένα άτομο, τόσο πιο πιθανό είναι ότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι ΟΚ για αυτούς να χάνουν τα δικαιώματά τους. Δεν είναι ποτέ εντάξει και σε μια πολιτισμένη κοινωνία, η απόφαση για το αν τα δικαιώματα ενός ατόμου θεωρούνται άξια να γίνονται σεβαστά δεν πρέπει να εξαρτάται από το πόσο ικανά είναι να κάνουν την φωνή τους ακουστεί. Πρέπει να είναι δεδομένο. Είμαστε τόσο ανθρώπινοι όσο οποιοσδήποτε άλλος, και αυτά τα δικαιώματα ανήκουν σε εμάς όσο και σε οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο.

Επομένως, ενώ σήμερα είναι μια ευκαιρία να δούμε που έχουμε φτάσει τα τελευταία 10 χρόνια, είναι επίσης μια ευκαιρία να κάνουμε απολογισμό και να θυμηθούμε πού πρέπει να επικεντρωθούμε στην επόμενη δεκαετία.

Συνεχίζουμε!