Ιωάννης Βαρδακαστάνης

Διαδικτυακή συνάντηση είχαν την Τετάρτη 16 Μαρτίου ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ, με την ιδιότητα του προέδρου του EDF (Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία ΑμεΑ) και η νέα πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Roberta Metsola. Ο κ. Βαρδακαστάνης είχε την ευκαιρία να εκθέσει στην πρόεδρο τα σημαντικότερα προβλήματα του αναπηρικού κινήματος αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη. 

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, άτομα με αναπηρία είναι παγιδευμένα σε πόλεις που δέχονται βομβαρδισμούς. Απομονωμένοι στα σπίτια τους, συχνά ανίκανοι να εισέλθουν στα μη προσβάσιμα καταφύγια, ή εγκαταλελειμμένοι σε ιδρύματα. Εκτός από την κατάσταση αυτή, η έξοδος των Ουκρανών περιλαμβάνει παιδιά και ενήλικες με αναπηρία που χρειάζονται επειγόντως ευρωπαϊκή στήριξη και θα πρέπει να είναι ευπρόσδεκτοι σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ», τόνισε στην έναρξη της συζήτησης ο κ. Βαρδακαστάνης.

Η πρόεδρος Metsola διαβεβαίωσε ότι μία από τις κύριες ανησυχίες του Κοινοβουλίου είναι οι πλέον ευάλωτοι, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που χρήζουν ιατρικής φροντίδας και των ατόμων με αναπηρία, να μπορούν να λαμβάνουν την απαραίτητη υποστήριξη. Ενημέρωσε επίσης ότι την επόμενη εβδομάδα θα διεξαχθεί συζήτηση στην Ολομέλεια σχετικά με τον πόλεμο στον οποίο πρέπει να συζητηθούν αυτά τα θέματα. Η πρόεδρος συμφώνησε επίσης ότι οι οργανώσεις ατόμων με αναπηρία οι κυβερνήσεις και οι διάφοροι φορείς θα πρέπει να συνεργάζονται για να διασφαλίσουν ότι τα άτομα με αναπηρία που εγκαταλείπουν την Ουκρανία έχουν πρόσβαση σε αναγκαία στέγαση και υποστήριξη, όπως η διερμηνεία της νοηματικής γλώσσας. Προσέφερε επίσης τη δυνατότητα στο EDF και τα μέλη του να παράσχουν σχετικές πληροφορίες σχετικά με το θέμα αυτό στη διαδικτυακή πύλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου «Stand with Ukraine».

Πολιτική συμμετοχή

Ενόψει των εκλογών του 2024, το EDF εξέφρασε τις ανησυχίες του σχετικά με τα πολιτικά δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Σε 14 κράτη μέλη της ΕΕ, ορισμένα άτομα με αναπηρία, ιδίως τα άτομα με διανοητικές ή ψυχοκοινωνικές αναπηρίες, εξακολουθούν να στερούνται του δικαιώματος ψήφου. Αναφορικά με το δικαίωμα να είναι οι ίδιοι υποψήφιοι, μόνο σε 8 κράτη μέλη τα άτομα με αναπηρία μπορούν να θέσουν υποψηφιότητα στις εκλογές της ΕΕ. χωρίς κανένα περιορισμό.

Η κ. Metsola αναγνώρισε τα πολλά εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία και τον μακρύ δρόμο για τη διασφάλιση εκλογών χωρίς αποκλεισμούς και συμφώνησε να συνεργαστεί με το EDF για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος με τις εθνικές αρχές.

Σχεδιασμός κοινών δραστηριοτήτων

Με την ευκαιρία της 25^ης επετείου ίδρυσης του EDF, η πρόεδρος Metsola συμφώνησε να συγκαλέσει τη δεύτερη Διάσκεψη Υψηλού Επιπέδου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αναπηρία, προκειμένου να τονίσει την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά στα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία μετά τη Συνθήκη του Άμστερνταμ και να επιδείξει τη δέσμευση των τριών θεσμικών οργάνων της ΕΕ (Κοινοβούλιο, Συμβούλιο και Επιτροπή) να συνεργαστούν για την εφαρμογή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, όπως το 2011.Επιπλέον, ο κ. Βαρδακαστάνης υπενθύμισε τη σημασία και τη δημοκρατική επιτυχία του 4^ου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ατόμων με αναπηρία. Η κ. Metsola συμφώνησε να συνδιοργανώσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 5^ο εντός αυτής της νομοθετικής περιόδου και πριν από τις επόμενες ευρωπαϊκές εκλογές.

Τέλος, οι εκπρόσωποι του EDF έθεσαν για ακόμη μία φορά την έκκληση της διακομματικής ομάδας για την αναπηρία να συμμετάσχει στις εργασίες της ομάδας υψηλού επιπέδου του ΕΚ για την ισότητα των φύλων και τη διαφορετικότητα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι εσωτερικές πολιτικές του Κοινοβουλίου θα ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις της CRPD ως δημόσιας διοίκησης. Επιπλέον, το EDF υπενθύμισε την ανάγκη δημιουργίας ενός εστιακού σημείου της CRPD στο Κοινοβούλιο, με τη μορφή μόνιμης επιτροπής, το οποίο θα μπορούσε να ενσωματώσει τη Σύμβαση σε όλες τις κοινοβουλευτικές εργασίες ως συννομοθέτης. Η πρόεδρος Metsola δεσμεύτηκε να εξετάσει αυτά τα θέματα και να συνεχίσει να εργάζεται για να διασφαλίσει ότι το Κοινοβούλιο θα γίνει πιο προσιτό, συμπεριλαμβάνοντας και τις συζητήσεις στην Ολομέλεια.

Παγκόσμιος Μηχανισμός για την Αντιμετώπιση Εκτάκτων Αναγκών χωρίς αποκλεισμούς

Η IDA, ως απάντηση στα ισχυρά στοιχεία σχετικά με την ανεπαρκή ένταξη και προστασία των ατόμων με αναπηρία κατά τη διάρκεια πρόσφατων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης αλλά, και ως το παγκόσμιο δίκτυο των ατόμων με αναπηρία και των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων, σε συνεργασία με τα μέλη της, ζήτησε τη δημιουργία του Παγκόσμιου Μηχανισμού για την Περιεκτική Αντιμετώπιση Έκτακτης Ανάγκης (DER Mechanism). Αυτός ο μηχανισμός συγκεντρώνει κράτη, υπηρεσίες του ΟΗΕ, μέλη της Κοινωνίας των Πολιτών συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων των ατόμων με αναπηρία, ακαδημαϊκά ιδρύματα και ιδιωτικό τομέα. Ο μηχανισμός αυτός στοχεύει στη διευκόλυνση της συνεργασίας, της ανταλλαγής πληροφοριών, της διοχέτευσης χρηματοδότησης και ενοποιητικών μηνυμάτων για την ενίσχυση της ένταξης και της συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στην απόκριση για κάθε έκτακτη ανάγκη. Η πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής του Παγκόσμιου Μηχανισμού πραγματοποιήθηκε στις 16 Μαρτίου και στην έναρξή της μίλησε ο Ι. Βαρδακαστάνης, ως πρόεδρος της IDA:

«Τις τελευταίες 20 ημέρες, εμείς στη Διεθνή Συμμαχία οργανώσεων ατόμων με αναπηρία (IDA) και στο EDF προσπαθούμε να βοηθήσουμε στην αντιμετώπιση προβλημάτων που αντιμετωπίζουν επί του παρόντος τα άτομα με αναπηρία λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Ακούσαμε πολλές μαρτυρίες, κάναμε πολλές εκκλήσεις και διευκολύναμε τις συνδέσεις. Όσο περισσότερο ασχολούμαστε με την πολεμική κρίση, τόσο συνειδητοποιούμε ότι απαιτείται περισσότερος συντονισμός.

Όλοι συμφωνούμε ότι απέχουμε πολύ από την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης δίχως αποκλεισμούς για τα άτομα με αναπηρία. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι στα περισσότερα από τα μέτρα που λαμβάνονται για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, τα άτομα με αναπηρία συμπεριλαμβάνονται αργά και σε μικρό βαθμό.

Ταυτόχρονα, μας προσεγγίζουν πολλοί οργανισμοί και άτομα που θέλουν να βοηθήσουν. Μας εμπιστεύονται να τους κατευθύνουμε στο σωστό μέρος για να μοιράσουν την υποστήριξή τους. Έτσι, κατανοούμε ότι υπάρχει τεράστια ανάγκη εκεί έξω στην Ουκρανία και στις γειτονικές χώρες, και επίσης υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες και ευκαιρίες να βοηθήσουμε.

Γι' αυτό είμαστε εδώ σήμερα. Σας προσκαλέσαμε γύρω από αυτό το τραπέζι για να συζητήσουμε και να προσδιορίσουμε το κενό και να ενωθούμε για να συντονίσουν καλύτερα.

Πρέπει να προσθέσω ότι, δυστυχώς, δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που βρισκόμαστε σε αυτή την κατάσταση. Αντιμετωπίσαμε την ίδια κατάσταση όταν χτύπησε ο COVID. Εκείνη την εποχή, δημιουργήσαμε επίσης άτυπες ομάδες όπου η κοινωνία των πολιτών ενωνόταν και συντονιζόταν. Θα μπορούσαμε να δούμε πολλά μεγάλα επιτεύγματα από αυτή τη συνεργασία. Λάβαμε τις ίδιες εκκλήσεις για βοήθεια και μηνύματα υποστήριξης κατά τη διάρκεια άλλων κρίσεων. Είχαμε πολλά αιτήματα σχετικά με την κατάσταση στο Αφγανιστάν και την Αϊτή. Είναι φυσικά τιμή μας που οργανισμοί και άτομα σε διαφορετικά επίπεδα εμπιστεύονται την IDA και τα μέλη μας και έρχονται σε εμάς όταν χτυπήσει η κρίση. Αλλά αυτό σημαίνει επίσης ότι είμαστε υπεύθυνοι να δράσουμε.

Σήμερα, είμαστε εδώ για να συζητήσουμε μαζί σας και να ακούσουμε από εσάς πώς μπορούμε να καλύψουμε αυτό το κενό. Όπως θα εξηγήσει ο συνάδελφός μου Vladimir σε λίγα λεπτά, δεν σκοπεύουμε να αντιγράψουμε ή να υπονομεύσουμε την εντολή άλλων παραγόντων. Αντίθετα, προσφέρουμε την υποστήριξή μας λόγω της μοναδικής μας θέσης ως παγκόσμιας συμμαχίας ατόμων με αναπηρία και των αντιπροσωπευτικών μας οργανώσεων για τον εντοπισμό και την κάλυψη κενών. Και τέλος, δεσμευόμαστε για διαβουλεύσεις και συμμετοχή απλώς και μόνο επειδή αυτό είναι στο DNA μας».

Δήλωση Ι. Βαρδακαστάνη εκ μέρους του EDF στην ιδιωτική συνάντηση με την επιτροπή CRPD σχετικά με την πορεία υλοποίησης της της Σύμβασης στην ΕΕ

Την ίδια ημέρα ο κ. Βαρδακαστάνης μίλησε στην ιδιωτική συνάντηση με την επιτροπή CRPD σχετικά με την αναθεώρηση της κατάστασης στην ΕΕ σε συνάρτηση με τη Σύμβαση:

«Επτά χρόνια μετά την πρώτη επιθεώρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την Επιτροπή CRPD, δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα του Covid-19, κατά τη διάρκεια του οποίου πολλά άτομα με αναπηρία έμειναν χωρίς υποστήριξη και έχασαν τη ζωή τους, βρισκόμαστε τώρα αντιμέτωποι με τη βάναυση επίθεση των στρατιωτικών δυνάμεων του Πούτιν σε εκατοντάδες χιλιάδες αθώους ανθρώπους στην Ουκρανία. Σε αυτούς τους αβέβαιους καιρούς, εξακολουθούμε να ανησυχούμε βαθύτατα για την κατάσταση των ατόμων με αναπηρία στην Ευρώπη.

Από το 2015, έχει σημειωθεί πρόοδος και έχουν γίνει δεσμεύσεις από πλευράς ΕΕ, αλλά απέχουν πολύ από το να είναι αρκετές για να εγγυηθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία σε όλη τους την ποικιλομορφία.

Πολυάριθμα διαρθρωτικά ζητήματα παρεμποδίζουν τα δικαιώματά μας:

• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει λάβει μέτρα για να διασφαλίσει τη νομική εναρμόνιση με τη CRPD
• Η αναθεώρηση της ισχύουσας νομοθεσίας και πολιτικής δεν πραγματοποιήθηκε.
• Η ΕΕ δεν έχει δημιουργήσει ειδική μονάδα για τη CRPD, δεν έχει ορίσει κομβικά σημεία σε όλα τα θεσμικά όργανα, τους οργανισμούς και τους οργανισμούς ούτε έχει θεσπίσει μηχανισμό για τον συντονισμό της εφαρμογής της σύμβασης μεταξύ της Επιτροπής, του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.
• Δεν υπάρχει σαφώς δομημένη ή τεκμηριωμένη διαδικασία για τη διαβούλευση των ατόμων με αναπηρία και των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Οι διαβουλεύσεις εξακολουθούν να είναι ad hoc σε όλα τα θεσμικά όργανα και τους οργανισμούς.
• Η εργασία με το Συμβούλιο είναι ιδιαίτερα δύσκολη, διότι στερείται διαφάνειας και σπάνια μας ζητείται η γνώμη.

Όσον αφορά τα ουσιαστικά ζητήματα, διαπιστώνουμε την έλλειψη νομικών και πολιτικών μέτρων για την καταπολέμηση των διακρίσεων, της βίας και των καταχρήσεων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία. Η ΕΕ δεν έχει ακόμη θεσπίσει οριζόντια νομοθεσία κατά των διακρίσεων, δεδομένου ότι η πρόταση οδηγίας του 2008 για την ίση μεταχείριση έχει μπλοκαριστεί στο Συμβούλιο. Επί του παρόντος, οι διακρίσεις λόγω αναπηρίας απαγορεύονται μόνο στον τομέα της απασχόλησης. Αυτό επηρεάζει διάφορους τομείς της ζωής των ατόμων με αναπηρία, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στην εκπαίδευση και στην υγεία. Για παράδειγμα, μόλις 14 κράτη μέλη της ΕΕ απαγορεύουν τις διακρίσεις λόγω αναπηρίας και έχουν απαίτηση προσβασιμότητας στην υγειονομική περίθαλψη.

Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι το δίκαιο της ΕΕ δεν αναγνωρίζει πολλαπλές και διατομεακές μορφές διακρίσεων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία. Οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρίες άρχισαν να γίνονται πιο ορατά στο έργο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά τα στοιχεία που υπάρχουν σχετικά με την κατάστασή τους δείχνουν ότι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν περισσότερες διακρίσεις και καταχρήσεις σε σύγκριση με τους άνδρες με αναπηρία και τις γυναίκες χωρίς αναπηρία. Για παράδειγμα, το 20% των γυναικών με αναπηρίες εργάζονται με πλήρη απασχόληση, σε σύγκριση με το 29% των ανδρών με αναπηρίες.

Τα παιδιά και οι νέοι με αναπηρία στερούνται στοχευμένων μέτρων για την προστασία των δικαιωμάτων και των αναγκών τους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που θα ήθελαν να επωφεληθούν από τα προγράμματα ανταλλαγής Erasmus.

Όσον αφορά την προσβασιμότητα, παρά την πρόσφατη πρόοδο στο δίκαιο της ΕΕ, τα άτομα με αναπηρία εξακολουθούν να μην έχουν ίση πρόσβαση στο δομημένο περιβάλλον, τις μεταφορές, τις ψηφιακές τεχνολογίες, τις πληροφορίες και την επικοινωνία και τις υπηρεσίες. Η έλλειψη διαθεσιμότητας οικονομικά προσιτών υποστηρικτικών τεχνολογιών και η έλλειψη πληροφοριών και επικοινωνίας σε προσβάσιμες μορφές (συμπεριλαμβανομένης της νοηματικής γλώσσας) περιορίζουν την ενεργό και πλήρη συμμετοχή πολλών ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία. Η ΕΕ δεν δίνει επίσης το παράδειγμα όσον αφορά την προσβασιμότητα, καθώς οι διαδικασίες διαβουλεύσεων σπάνια είναι πλήρως προσβάσιμες σε άτομα με αναπηρία, και η επικοινωνία και οι εκδηλώσεις που διοργανώνονται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ ως επί το πλείστο δεν προβλέπουν προσβάσιμες ρυθμίσεις. Εξακολουθούν επίσης να υπάρχουν σημαντικά ζητήματα για τα παιδιά με αναπηρία που σπουδάζουν σε ευρωπαϊκά σχολεία για τους υπαλλήλους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

Ανησυχούμε πολύ για την κατάσταση των ατόμων με αναπηρία στα ιδρύματα και στα ψυχιατρικά νοσοκομεία που στερούνται της νομικής τους ικανότητας, σε ολόκληρη την ΕΕ, καθώς και από τη χρήση κονδυλίων της ΕΕ από ορισμένα κράτη μέλη για τη διατήρηση και την προώθηση της ιδρυματικής κλειστής περίθαλψης.

Όσον αφορά την καταπολέμηση της βίας, η ΕΕ δεν έχει επικυρώσει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Την περασμένη εβδομάδα, η Επιτροπή δημοσίευσε πρόταση Οδηγίας για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Αναφέρει τις γυναίκες με αναπηρία, αλλά δεν είναι αρκετά φιλόδοξη. Για παράδειγμα, η πρόταση της Οδηγίας δεν ποινικοποιεί την αναγκαστική στείρωση.

Θα ήθελα επίσης να επισημάνω ότι τα άτομα με αναπηρία εξακολουθούν να αποκλείονται από την πολιτική ζωή της Ε. Ένωσης. Η ΕΕ δεν έχει ευθυγραμμίσει τον εκλογικό νόμο του 1976 με τη Σύμβαση. Υπάρχουν 14 κράτη μέλη στα οποία τα άτομα με αναπηρία υπό πλήρη ή μερική κηδεμονία στερούνται του δικαιώματός τους να ψηφίζουν στις ευρωπαϊκές εκλογές.

Τέλος, ενώ η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος χορηγός βοήθειας στον τομέα της διεθνούς συνεργασίας, δεν έχει ακόμη λάβει όλα τα κατάλληλα μέτρα για την ενίσχυση των αναπτυξιακών πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ χωρίς αναπηρία. Οι προοπτικές και οι φωνές των ατόμων με αναπηρία δεν περιλαμβάνονται στις παγκόσμιες πολιτικές της ΕΕ και στις πολιτικές που σχετίζονται με τις ανθρωπιστικές δράσεις, τη μείωση των κινδύνων καταστροφών, την κλιματική αλλαγή και τη μετανάστευση. Υπό το φως του πολέμου στην Ουκρανία, οι ανθρωπιστικές δράσεις χωρίς αποκλεισμούς και οι πολιτικές δίκαιης μετανάστευσης είναι περισσότερο από ποτέ απαραίτητες, καθώς διακυβεύεται η ζωή των ατόμων με αναπηρία στην Ουκρανία».

Civil Society Days 2022

Στην τελευταία του διαδικτυακή συνάντηση την 16^η Μαρτίου ο κ. Βαρδακαστάνης μίλησε στη συνεδρίαση της ΕΟΚΕ, στις Civil Society Days 2022, ως πρόεδρος του EDF και η ομιλία του είχε τίτλο: «Η κοινωνική οικονομία της αγοράς ως μοχλός ένταξης και συνοχής, για μια οικονομία που λειτουργεί για όλους».