Ιωάννης Βαρδακαστάνης

Στο Εργαστήρι για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία του Τμήματος Πολιτικής για τα Δικαιώματα των Πολιτών και Συνταγματικές Υποθέσεις της Επιτροπής Αναφορών της ΕΕ, μίλησε ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ, με την ιδιότητά του ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία (EDF).

Το Εργαστήρι αφορούσε στην πορεία υλοποίησης των Τελικών Παρατηρήσεων του 2015 της Επιτροπής CRPD (Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία) από την ΕΕ καθώς και την Στρατηγική για την Αναπηρία 2021-2030, πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 9 Νοεμβρίου στο Ευρωκοινοβούλιο.

Υπενθύμιση: Η ΕΕ είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και υποβάλλει περιοδικά έκθεση στην Επιτροπή CRPD σχετικά με την εφαρμογή των υποχρεώσεών της σε σχέση με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην εφαρμογή της Σύμβασης, στις συστάσεις που ελήφθησαν το 2015 και στον τρόπο με τον οποίο αυτές αντιμετωπίστηκαν και υλοποιήθηκαν, ιδίως μέσω των στρατηγικών για την αναπηρία, ενόψει του επόμενου γύρου αξιολόγησης και των νέων συστάσεων της επιτροπής CRPD προς την ΕΕ.

Εκτός του κ. Βαρδακαστάνη, τοποθετήθηκαν επίσης οι κ.κ. :Dolors MONTSERRAT, πρόεδρος της Επιτροπής Αναφορών, Helena DALLI, Επίτροπος για την Ισότητα, Jose SMITS, από την Inclusion Europe, Marta HIRSCH-ZIEMBINSKA, Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα, Robert Jan UHL, από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, Jonas RUŠKUS, Αντιπρόεδρος της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες των Ηνωμένων Εθνών, Cveto URŠIČ, υφυπουργός του υπ. Εργασίας, Οικογένειας, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών, Σλοβενική Προεδρία του Συμβουλίου και Inmaculada PLACENCIA PORRERO, Ανώτερη Εμπειρογνώμονας, της Μονάδα Αναπηρίας και Ένταξης της Γενικής Διεύθυνσης Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Παραθέτουμε την ομιλία του κ. Βαρδακαστάνη. Αναφέρθηκε στις επείγουσες δράσεις που πρέπει να ληφθούν από την ΕΕ και τα κράτη - μέλη ώστε να υλοποιηθούν οι τρέχουσες Συστάσεις της Επιτροπής CRPD.

«Αξιότιμοι προσκεκλημένοι, αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι,

Εξ ονόματος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ατόμων με Αναπηρία, θα ήθελα να ευχαριστήσω την Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, και όλους εσάς εδώ σήμερα, για αυτήν την ευκαιρία να συζητήσουμε την εφαρμογή των Τελικών Παρατηρήσεων του 2015 της Επιτροπής της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ΑμεΑ από την ΕΕ και τη νέα Στρατηγική για την Αναπηρία 2021-2030.

Το επόμενο έτος, η Επιτροπή CRPD θα ξεκινήσει τη δεύτερη αναθεώρηση της ΕΕ. Ως εκ τούτου, είναι επίκαιρο να συζητήσουμε τι έχει υλοποιηθεί μέχρι τώρα και τι απομένει να γίνει για να επιτευχθεί καλύτερη ένταξη και προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στην Ένωσή μας.

Τα τελευταία έξι χρόνια σημαδεύτηκαν από μεγάλες προκλήσεις και ευκαιρίες. Μια πρώτη σημαντική ευκαιρία ήρθε με τον διορισμό της Επιτρόπου Dalli ως Επιτρόπου για την Ισότητα, που είχε επίσης επιφορτιστεί με την εφαρμογή της CRPD από την ΕΕ. Δεύτερη ευκαιρία αποτελεί η νέα στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, η οποία έχει τις ρίζες της στην CRPD και στις τελικές παρατηρήσεις του 2015. Εάν εφαρμοστεί φιλόδοξα από όλα τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και από τα κράτη μέλη, και με τη συμμετοχή βεβαίως των οργανώσεων ατόμων με αναπηρία, μπορούμε να ελπίζουμε σε μια Ευρώπη χωρίς αποκλεισμούς αλλά με ισότητα.

Θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι η πανδημία του COVID-19 ήταν ένα πισωγύρισμα όσον αφορά στην πραγμάτωση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, εντείνοντας τις υπάρχουσες διακρίσεις, τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία και οι οικογένειές τους. Μπορούμε να αναμένουμε ότι η επιτροπή CRPD θα εξετάσει πώς αντέδρασε η ΕΕ στις φρικτές καταστάσεις που έζησαν τα άτομα με αναπηρία.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να αγνοήσει και άλλες προκλήσεις, όπως η κλιματική κρίση και η συρρίκνωση του πολιτικού χώρου σε ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ.

Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Αναπηρίας χαιρετίζει τις προσπάθειες που κατέβαλε η ΕΕ για την παρακολούθηση των τελικών παρατηρήσεων του 2015: η έγκριση του Ευρωπαϊκού Νόμου για την Προσβασιμότητα και η απόσυρση της Επιτροπής από το πλαίσιο παρακολούθησης της CRPD είναι δύο θετικά παραδείγματα. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν αρκετό. Υπάρχουν πολλές περισσότερες συστάσεις από την επιτροπή CRPD που απαιτούν επείγουσα δράση από την ΕΕ.

Σήμερα θα ήθελα να υπογραμμίσω μερικές από αυτές:

• Πρώτον. Η Επιτροπή δεν έχει λάβει μέτρα για τη διασφάλιση της νομικής εναρμόνισης με την CRPD. Η αναθεώρηση της νομοθεσίας και της πολιτικής, η ενημέρωση της δήλωσης αρμοδιοτήτων και των καταλόγων των μέσων της και η αναθεώρηση των κατευθυντήριων γραμμών για την εκτίμηση επιπτώσεων δεν έχουν πραγματοποιηθεί, όπως προτείνεται από τις παρατηρήσεις της επιτροπής στις παραγράφους 13 και 17. Η νέα στρατηγική προβλέπει επικαιροποίηση της δήλωσης της ΕΕ σχετικά με την αρμοδιότητα της ΕΕ σε θέματα που διέπονται από την CRPD. Ωστόσο, δεν υπάρχει ενημέρωση για κανένα χρονοδιάγραμμα και αυτό θα πρέπει να γίνει άμεσα.

• Δεύτερο. Η ΕΕ δεν έχει ορίσει εστιακά σημεία σε όλα τα θεσμικά όργανα, τους οργανισμούς και τους φορείς ούτε έχει δημιουργήσει δια τομεακό μηχανισμό για τον συντονισμό της εφαρμογής της Σύμβασης, όπως απαιτείται από την παράγραφο 77 των Συμπερασματικών Παρατηρήσεων. Στην πραγματικότητα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο δεν έχουν ακόμη ορίσει εστιακό σημείο της CRPD.

• Τρίτον. Δεν υπάρχει δομημένη διαβούλευση και συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία και των αντιπροσωπευτικών τους οργανώσεων, όπως απαιτείται από την CRPD και την τελική παρατήρηση στην παράγραφο 15. Η διαβούλευση συνεχίζει να είναι ad hoc σε όλα τα ιδρύματα. Σε ορισμένα θεσμικά όργανα και φορείς, όπως το Συμβούλιο, δεν υπάρχει καμία διαβούλευση ή ελάχιστη συμμετοχή.

• Τέταρτον. Η νομοθεσία της ΕΕ κατά των διακρίσεων εξακολουθεί να είναι ασυνεπής ως προς το πεδίο εφαρμογής της και δημιουργεί μια ιεραρχία μεταξύ των διαφορετικών λόγων διάκρισης. Τα άτομα με αναπηρία προστατεύονται μόνο από τις διακρίσεις στην απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση. Η Επιτροπή δεν έχει δείξει καμία νέα πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση των διακρίσεων λόγω αναπηρίας σε όλους τους τομείς της ζωής πέρα από την απασχόληση, και από το 2008 το Συμβούλιο συνεχίζει χωρίς να εγκρίνει μια ουσιαστική οδηγία για την οριζόντια ίση μεταχείριση, την οποία ζήτησε η επιτροπή στην παράγραφο 19.

Πέρα από αυτά, υπάρχουν και άλλα ζητήματα που εντόπισε η Επιτροπή το 2015 και τα οποία απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, και για να γίνω συγκεκριμένος: ίση πρόσβαση και μη διάκριση στις πολιτικές και πρωτοβουλίες της ΕΕ που σχετίζονται με την υγεία· εκλογές προσβάσιμες και χωρίς αποκλεισμούς στην ΕΕ για όλα τα άτομα με αναπηρία · ένα ελάχιστο επίπεδο κοινωνικής προστασίας για τη διασφάλιση επαρκούς βιοτικού επιπέδου· συστηματική ενσωμάτωση των απαιτήσεων προσβασιμότητας σε όλες τις πολιτικές ψηφιοποίησης και περιβάλλοντος που προτείνει η ΕΕ· τη χρήση κονδυλίων της ΕΕ για την προώθηση της αποϊδρυματοποίησης και της διαβίωσης στην κοινότητα· ορθή εφαρμογή και επιβολή της ισχύουσας νομοθεσίας της ΕΕ· καλύτερη συλλογή δεδομένων για την κατάσταση των ατόμων με αναπηρία· συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση της κατάστασης των γυναικών και των κοριτσιών με αναπηρίες, όπως η καταπολέμηση της βίας εναντίον τους και η απαγόρευση πρακτικών όπως η αναγκαστική στείρωση και η κύρωση του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου.

Καταλήγω λέοντας ότι η αναθεώρηση της επιτροπής CRPD θα πρέπει επίσης να θεωρηθεί ως ευκαιρία για την αξιολόγηση της προόδου και τον καθορισμό προτεραιοτήτων. Αλλά και πάλι, χρειαζόμαστε μια φιλόδοξη πολιτική καθώς και τους απαραίτητους πόρους για να ανταποκριθούμε στις τελικές παρατηρήσεις και να εφαρμόσουμε πλήρως τη CRPD. Μπορώ να σας εγγυηθώ ότι το ευρωπαϊκό αναπηρικό κίνημα παραμένει έτοιμο να σας βοηθήσει στην επίτευξη αυτού του στόχου.

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας».